یافتن

در بنای پانتئون پاریس مشاهیر و بزرگان بسیاری در خاک خفته‌اند؛ روسو، ولتر، امیل زولا، آندره مارلو، ماری کوری و الکساندر دوما از این جمله‌اند. امّا غیر از این‌ها، در پانتئون ویکتور هوگو دفن شده. نویسنده رومانتیک فرانسوی که اولین رمانی که خواندم «بینوایان» او بود، دقیقاً بیست‌سال پیش و در آستانه سیزده‌سالگی. خوب به یاد دارم که معانی بسیاری از لغات این کتاب حجیم و دو جلدی با ترجمه قدیمی‌حسینقلی مستعان را در آن زمان نمی‌دانستم (در سال ۱۳۱۰ ترجمه شده بود) اما خوش‌اقبال بودم که پدرم اهل مطالعه بود و نادانسته‌ها را از او می‌پرسیدم. از بینوایان بسیار آموختم، به‌خصوص «همدردی» و «رنج انسانی» و «بزرگواری» را. وقتی پسرم، هیرمان، به سنی برسد که بتواند رمان بخواند، حتماً به او بینوایان هوگو را پیشنهاد می‌کنم تا بخواند و بیاموزد اگر نمی‌توانیم درد و رنج انسانی را کم کنیم، دست‌کم بر آن نیفزاییم.